Geneza powstania Pomnika Bohaterów Walki o Niepodległość po 1944 – 45 roku i Solidarności
Podczas podróży, w grudniu 2021 roku, z Nowego Jorku do Amerykańskiej Częstochowy na coroczne obchody rocznicy wprowadzenia stanu wojennego, zorganizowanych przez Komitet Smoleńsko-Katyński, byli działacze NSZZ Solidarność z różnych okresów, Janusz Kudelko i Piotr Stilger, zadali sobie pytanie “Dlaczego nie ma Pomnika Solidarności w USA?”. Podczas tego spotkania zrodziła się idea stworzenia Pomnika Bohaterów Walki o Niepodległości po 1944 – 45 roku i Solidarności. Janusz Kudełko, stał się motorem tego projektu i jego głównym projektantem.
Janusz Kudełko, działacz NSZZ Solidarność w Fabryce Samochodów Małolitrażowych (FSM) w Bielsku-Białej, sam doświadczył prześladowań ze strony reżimu komunistycznego, szczególnie w okresie stanu wojennego. Za swoją działalność został oskarżony przez prokuratora Józefa Iwulskiego o próbę obalenia ówczesnych władz i skazany na karę więzienia.
Po licznych rozmach i ugruntowaniu przekonania, że taki pomnik jest rzeczywiście potrzebny, Janusz Kudełko postanowił zwrócić się o pomoc do kilku członków Komitetu Obchodów Rocznicy Katastrofy Smoleńskiej i Ludobójstwa Katyńskiego (Smolensk Disaster Commemoration Committee). Na kolejnym zebraniu komitetu pomysł budowy pomnika został oficjalnie zaakceptowany, co pozwoliło na rozpoczęcie dalszych działań zmierzających do jego realizacji.
W początkowej fazie projektowania pomnika, według pomysłu Janusza Kudełko, miał on być dedykowany wyłącznie działaczom NSZZ Solidarność oraz wydarzeniom z lat 1956 i 1970. Niedługo później Tadeusz Antoniak, przewodniczący Komitetu Smoleńsko-Katyńskiego, zaproponował rozszerzenie tej idei, aby upamiętnić wszystkich, którzy w latach 1944 – 45, 1956, 1968, 1970, 1976 oraz 1980 -1981 podejmowali walkę w ramach pokojowych protestów i strajków. W odróżnieniu od Żołnierzy Niezłomnych, ci ludzie nie walczyli z bronią w ręku przeciwko zainstalowanemu w Polsce sowiecko-komunistycznemu reżimowi sterowanemu z Moskwy. Pomimo pokojowej formy ich oporu, ponosili równie tragiczne konsekwencje, takie jak utrata życia, zdrowia, wieloletnie więzienia czy przymusowa emigracja z ukochanej Ojczyzny.
Zważywszy na ogromną rolę, jaką Kościół Katolicki odegrał w walce i protestach przeciwko narzuconemu reżimowi w Polsce, zaproponowano umieszczenie na pomniku również daty 1966 – roku, w którym zorganizowano obchody 1000-lecia chrztu Polski. Rozmowy z duchownymi, w tym z Ojcem Marcinem Ćwierzem, Przeorem Amerykańskiej Częstochowy, historykami, działaczami polonijnymi oraz politykami, w tym ministrem Antonim Macierewiczem, utwierdziły pomysłodawców pomnika w przekonaniu, że ta data powinna znaleźć się wśród upamiętnionych. Na jednej z bocznych ścian pomnika umieszczono również tablicę poświęconą zamordowanemu księdzu Jerzemu Popiełuszce jako symboliczne podziękowanie dla niego oraz innych duchownych, którzy zginęli w tamtym okresie. Na drugiej bocznej ścianie znalazł się cytat z przemówienia Jana Pawła II w polskim Sejmie.
Ostateczna wersja pomnika przyjęła formę schodów, na których stopniach umieszczono wyróżnione lata. W końcowej fazie projektowania, na wniosek Janusza Kudełko, dodano Krzyż oraz napis “Solidarność”, aby podkreślić symboliczne znaczenie pomnika.
Kolejnym krokiem w realizacji projektu było uzyskanie zgody na budowę pomnika. Delegacja Komitetu Smoleńsko-Katyńskiego, w skład której wchodzili przewodniczący Tadeusz Antoniak oraz sekretarz finansowy Jacek Szklarski, spotkała się z ówczesnym Przeorem Zakonu Ojców Paulinów z Amerykańskiej Częstochowy, Ojcem Marcinem Ćwierzem, aby uzyskać pozwolenie na budowę pomnika na miejscowym cmentarzu, w tzw. części pomnikowej – Alei Zasłużonych. Planowano umieścić go obok Pomnika Smoleńskiego, popiersia Generała Władysława Andersa, Pomnika Żołnierzy Niezłomnych autorstwa Bożeny i Andrzeja Praszczyków, oraz naprzeciwko „Husarza” dedykowanego Ludobójstwu Katyńskiemu, dłuta Mistrza Andrzeja Pityńskiego. Ojciec Marcin Ćwierz wyraził zgodę, a w biurze cmentarza, w obecności jego dyrektora, pana Mariusza Żołądka, oficjalnie podpisano stosowne pozwolenie.
Warto przypomnieć, że Komitet Smoleńsko-Katyński jest również wykonawcą dwóch z wyżej wymienionych pomników. Ostatnim z nich był odsłonięty w 2016 roku Pomnik Żołnierzy Niezłomnych, którego uroczystego odsłonięcia dokonał prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Andrzej Duda wraz z małżonką, w asyście pomysłodawcy budowy tego pomnika, Grzegorza Tymińskiego z Portalu Pamięć, członka Komitetu. Była to historyczna wizyta pierwszego urzędującego Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w Duchowej Stolicy Polonii – Amerykańskiej Częstochowie.
Na wykonawcę pomnika wybrano firmę Kulinski Memorials, specjalizującą się w granitowych pomnikach. Właściciel firmy, Richard Kulinski, przedstawił kosztorys oraz harmonogram prac, które umożliwiły ustalenie terminu odsłonięcia pomnika na wrzesień 2024 roku. Janusz Kudełko opracował szczegółową dokumentację techniczną, a członkowie Komitetu Smoleńsko-Katyńskiego zajęli się pozyskiwaniem funduszy oraz organizowaniem wsparcia sponsorów.
Pierwsze środki na budowę pomnika przekazała Polsko-Słowiańska Federalna Unia Kredytowa (PSFUK), która stała się jednym z głównych sponsorów projektu. Decyzja podjęta przez Radę Dyrektorów PSFUK o przekazaniu pierwszej sumy, pozwoliła na realne rozpoczęcie budowy. Środki te w całości zostały przekazane jako zadatek dla wykonawcy.
Zwrócono się również do Polskiej Fundacji Narodowej (PFN) i Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) z prośbą o wzięcie na siebie ciężaru inwestorów strategicznych. Po wielu tygodniach starań i spełnieniu wymaganych warunków, zostały przyznane fundusze na budowę pomnika. Zarówno PFN, IPN oraz PSFUK ze względu na wysokość przekazanych środków, zostały strategicznymi sponsorami projektu.
Przy Komitecie Smoleńsko-Katyńskim powołano specjalny podkomitet do spraw budowy pomnika, w skład którego weszli byli działacze NSZZ Solidarność. Ich zadaniem było nagłaśnianie wydarzenia oraz zbieranie dodatkowych funduszy. Podkomitet zdecydował również, że w dzień przed odsłonięciem pomnika odbędzie się konferencja historyczna – „Forum Polonijne – Marsz do Solidarności”.
Ostateczny wygląd pomnika, a szczególnie daty, które się na nim znalazły, były wynikiem wielu rozmów i konsultacji z historykami oraz świadkami historii. Pomnik, w zamyśle, ma stanowić pewną kontynuację Pomnika Żołnierzy Niezłomnych, a zamieszczone na nim daty odzwierciedlają kluczowe wydarzenia, które przyczyniły się do odzyskania niepodległości przez Polskę.
CZEŚĆ I CHWAŁA BOHATEROM – WIECZNA PAMIĘĆ ZAMORDOWANYM!
Opracowała Aneta Antoniak
Aby zobaczyć pomnik, odwiedź Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown, PA
Adres:
654 Ferry Road,
Doylestown, PA 18901